Dział IV księgi wieczystej, zwany również „Hipoteka”, jest jednym z najważniejszych działów w księdze wieczystej, który zawiera informacje dotyczące wszelkich hipotek obciążających daną nieruchomość.. Wpisy w Dziale IV księgi wieczystej obejmują informacje dotyczące przedmiotu hipoteki, rodzaju hipoteki, wierzytelności zabezpieczonej hipoteką oraz informacje o hipotece ustanowionej na rzecz Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, osób prawnych lub osób fizycznych.
Dział IV księgi wieczystej jest jednym z czterech działów, które składają się na całą księgę wieczystą. Pozostałe działy to Dział I, który obejmuje oznaczenie nieruchomości oraz wpisy dotyczące jej własności, Dział II, który zawiera wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego, oraz Dział III, który jest przeznaczony na wpisy dotyczące innych ograniczonych praw rzeczowych, z wyjątkiem hipoteki, oraz wpisy dotyczące ograniczeń w rozporządzaniu nieruchomością lub użytkowaniem wieczystym.
W Dziale IV księgi wieczystej znajdują się informacje dotyczące rodzaju hipoteki, na przykład czy jest to hipoteka umowna czy przymusowa, oraz informacje dotyczące sumy hipoteki wyrażonej w pieniądzu i słownie, waluty sumy oraz terminu zapłaty wierzytelności. Wpisy w Dziale IV są podzielone na rubryki, takie jak „Wzmianki w dziale IV”, „Numer hipoteki (roszczenia)”, „Napis” oraz „Treść wpisu”. W rubryce „Treść hipoteki” wpisuje się informacje dotyczące rodzaju i charakteru hipoteki oraz sumy hipoteki i terminu spłaty kredytu.
Ważne jest, aby każdy potencjalny nabywca nieruchomości zapoznał się z treścią Działu IV księgi wieczystej, ponieważ nabycie nieruchomości obciążonej hipoteką może wiązać się z koniecznością spłaty długu hipotecznego. Warto również zauważyć, że dopóki w księdze wieczystej istnieje wzmianka dotycząca hipoteki, rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni nabywcy danej nieruchomości. Dlatego ważne jest, aby potencjalny nabywca zwrócił uwagę na istnienie wzmianki i zapoznał się z jej treścią, co można zrobić poprzez wniosek o pozwolenie na wgląd do dokumentów oczekujących na wpis do księgi wieczystej w sądzie wieczystoksięgowym.
Dział IV księgi wieczystej, zwany także działem Hipoteka, zawiera informacje dotyczące hipoteki umownej lub przymusowej na danej nieruchomości. W tym dziale znajdują się wzmianki dotyczące wniosków o wpis hipoteki, które oczekują na zatwierdzenie przez sąd. Wpisy dotyczące hipoteki umownej znajdują się w rubryce 4.4.1, gdzie podana jest treść hipoteki, czyli informacje o roszczeniach zabezpieczonych hipoteką.
Hipoteka umowna powstaje na skutek zawarcia umowy między pożyczkobiorcą a wierzycielem, na podstawie której pożyczkobiorca zobowiązuje się do spłaty pożyczki w określonym terminie. W celu zabezpieczenia wierzytelności, wierzyciel może obciążyć nieruchomość pożyczkobiorcy prawem, które pozwala mu zaspokoić swoje roszczenia z nieruchomości.
W dziale IV księgi wieczystej znajdują się również informacje dotyczące kwoty hipoteki, która została udzielona w określonej walucie. Ponadto, hipoteka ustanowiona dla zabezpieczenia wierzytelności kredytowej obejmuje również ustawowe odsetki za opóźnienie w spłacie kredytu.
Warto zaznaczyć, że w polskim prawie cywilnym nie ma przepisów zakazujących zbywania nieruchomości obciążonych hipoteką. Właściciel nieruchomości może dokonać zbycia lub obciążenia nieruchomości przed wygaśnięciem hipoteki. Jednakże, hipoteka wygasa wraz ze sprzedażą nieruchomości, a nowy nabywca przejmuje zobowiązania pożyczkobiorcy.
Wygaśnięcie hipoteki pociąga za sobą konieczność wykreślenia jej z księgi wieczystej. Po spłacie kredytu, dłużnik hipoteczny może wystąpić do banku, który udzielił mu kredytu, o wydanie zaświadczenia stwierdzającego wygaśnięcie hipoteki. Na podstawie tego zaświadczenia można złożyć wniosek o wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej.